Chữ "động" trong từ ghép "hang động"

Từ “hang” chỉ cái hang là một từ Việt , như góc kín của cơ thể thì gọi là “ háng”, lối ngõ sâu hun- hút như cái hang thì chữ nho viết là chữ “hạng 巷” gọi là “hẻm”, từ “hang” tách đôi Âm - Dương thì sinh ra từ dính không thể đảo ngược là “hom - hỏm” nghĩa là sâu và tối, nó dẫn đến từ “hẻm” trong tiếng Việt là cái ngõ sâu như hang và từ “thẩm” trong tiếng Thái nghĩa là cái hang.

Từ “động” nghĩa là hang chỉ có từ khi bị Hán hóa, nó đồng âm với từ “động” nghĩa là vùng của tiếng Việt. Nhưng chữ nho của người Việt “động 洞” vốn nghĩa là “vùng” ấy đã bị Hán lấy để tải âm “tung” nghĩa là hang của tiếng Hán.Từ “động” nghĩa 同 là cùng, biểu ý là cùng một nước, lấy âm cùng để biểu đạt cho âm vùng, nghĩa của nó là “vùng nước” tức “một vùng của đất nước” hay là nước nhỏ trong cùng một nước to.

Chữ nho “động 洞” ấy người Hán mượn để ký âm từ “tung” trong tiếng Hán là chỗ ở cũng có nghĩa là hang, vì người Hán cổ ở vùng thảo nguyên đất khô, họ làm nhà bằng cách đào hàm ếch vào đồi để ở tránh gió lạnh và tuyết, bây giờ vẫn còn phổ biến trên thảo nguyên mênh mông gió và tuyết, người ta đào một giao thông hào sâu và rộng rồi hai bên đào hàm ếch sâu vào thành những cái “tung” cho từng hộ gia đình ở, về sau cả tòa nhà xây độc lập trong thành phố họ cũng gọi là cái “tung”, ghi mượn bằng chữ nho “đống 棟” của người Việt, gồm bộ mộc 木 là gỗ và chữ đông 東 thay cho âm “chống” có nghĩa là “cái cột nhà bằng gỗ để chống đỡ cái mái”, cái “để chống” gọi lướt là cái “đống”.

Về sau do bị Hán hóa nên người Việt cũng dùng chữ “động 洞” hiểu nghĩa là hang như người Hán, nhưng còn có thêm từ ghép “hang động” nghĩa là nhiều hang nói chung, nên từ ghép “hang động” thường chỉ đi sau lượng từ “các” hay “nhiều”, mà ở cái từ ghép đó thì “hang” trước, “động” sau theo đúng trình tự cái nào có trước trong tiếng Việt thì đứng trước trong từ ghép, chứ không ai nói là “động hang” cả. Tai hại của Hán hóa là “động” = “đồng” = “vùng”, cả âm lẫn nghĩa như biểu ý của chữ nho, đã bị biến thành “hang” vì người Hán dùng chữ “động 洞” ấy nhưng bảo nó nghĩa là hang, nên đành phải ừ là “hang động” cho nó huề.

Thời thượng cổ người Việt dùng chữ nho vẫn viết theo cấu trúc ngữ pháp Việt cho đến tận thời Đường, nên các địa danh ở Trung Hoa toàn là theo cấu trúc ngữ pháp Việt như Hồ Nam là hồ phía nam, Sơn Tây là núi phía tây, Sơn Đông là núi phía đông.

Ở Việt Nam thì Tam Cốc là ba hang, sau bị Hán hóa lại thêm là “động Tam Cốc” thành thừa một chữ hang vì “cốc” đã nghĩa là hang, nó to hơn cái “hốc”.Thời cận đại khi chưa có chữ quốc ngữ, dùng chữ nho, người Việt vẫn đặt theo cấu trúc ngữ pháp Việt như vậy , như Cửu Long là chín rồng vì sông Mê Kông vào Nam Bộ chia thành chín nhánh đổ ra biển; Phú Quốc là “giàu nước” tức ra đảo làm giàu cho đất nước (trước tiên là làm nước mắm) chứ không phải như thông tin đại chúng giải thích Phú Quốc là “mảnh đất giàu có” theo ngữ pháp Hán, bởi không có người đến khai phá thì chẳng mảnh đất nào giàu có cả.

Thời Đinh Tiên Hoàng thì xã hội Việt Nam dùng chữ nho đã là văn minh sáng lạn lắm rồi, nhưng Hoa Lư vẫn gọi là động Hoa Lư, có nghĩa là vùng Hoa Lư chứ không có nghĩa là dân ở đó sống trong hang. Biết bao địa danh khác ở đồng bằng mênh mông chẳng có một ngọn núi cái hang nào cả vẫn gọi là “động” bởi vì từ ấy có nghĩa là “vùng” “ Việt sử lược” viết: “Đinh kỷ, tiên vương húy Bộ Lĩnh, tính Đinh thị, Hoa Lư động nhân丁紀 , 先王諱部領，姓丁氏，華閭洞人nghĩa là Thời Đinh, vua đầu tên húy là Bộ Lĩnh, họ Đinh, người vùng Hoa Lư” . Viên gạch khai quật trong Hoàng thành Thăng Long là sản xuất ở động Hoa Lư rồi chở thuyền lên Thăng Long, gạch đó từng viên đều có dòng chữ: “Đại Việt quốc quân thành chuyên 大越國軍城磚 “ nghĩa là “Made in Việt Nam – gạch xây thành quân sự” chứ không phải như thông tin đại chúng đọc là “gạch xây thành vua Đại Việt”( chữ quân trên viên gạch là chữ quân 軍 sự chứ không phải chữ quân 君 vương, ngày xưa viết hàng chữ nho không có chấm phẩy hay gạch nối gì cả).

Bài viết cùng chuyên mục

Thành Đa Bang và trận đánh quyết định số phận nhà Hồ ( 28/09/2016)

Sự sụp đổ của thành Đa bang không chỉ chôn vùi sự nghiệp của vương triều Hồ, mà còn đánh dấu sự thất bại của phép dùng binh chỉ đơn thuần dựa vào quân đội, vũ khí, thành quách trong điều kiện phải...

Nguồn gốc và ý nghĩa nhân văn của Tết Nguyên Đán ( 28/01/2016)

Tết đến Xuân về không chỉ là niềm khao khát của biết bao đứa trẻ để được xúng xính quần áo mới, được ăn bánh mứt và nhất là được nhận lì xì.

Thời Vua Hùng không có “văn hóa đóng khố“ ( 09/04/2014)

Đã đến lúc cần cấp tốc loại bỏ thứ "văn hóa đóng khố" ra khỏi nhận thức về trang phục thời đại Hùng Vương, vì đó là một sai lầm nguy hại.

Phát hiện tấm bia đá cổ nhất Việt Nam ( 06/12/2013)

Giám đốc Bảo tàng tỉnh Bắc Ninh Lê Viết Nga cho biết: Bắc Ninh vừa phát hiện tấm bia đá có niên đại từ năm 314 đến năm 450 tại thôn Thanh Hoài, xã Thanh Khương, huyện Thuận Thành (Bắc Ninh). Đây...

Phát hiện chiếc ấn đồng cổ thời Lê quý hiếm ( 10/09/2013)

Chiều 7/9, Bảo tàng Hà Tĩnh, cho biết trong quá trình sưu tầm, khảo cứu các hiện vật lịch sử văn hóa trên địa bàn xã Xuân Đan, H.Nghi Xuân (Hà Tĩnh), nhóm nghiên cứu của bảo tàng này vừa phát hiện,...

Sự tích hạt lúa ( 08/09/2013)

Ngày xưa, có một người đàn bà nghèo. Chồng chết sớm, bà ở vậy nuôi đứa con trai duy nhất.

Ảnh tư liệu quý giá khẳng định chủ quyền Hoàng Sa của Việt Nam ( 29/08/2013)

Các bức ảnh ghi lại việc thiết lập hành chính cũng như đời sống phong phú của người dân Việt Nam trên quần đảo Hoàng Sa.

CON NGƯỜI LÀ MỘT TIỂU VŨ TRỤ ( 31/03/2013)

Lạc Việt nghĩa là Nước Việt và cũng nghĩa là Bách Việt ( 05/10/2012)

Hãy xem từ cái Nôi khái niệm “Sông”:<br /><br />Krông = Kông = Sông = Tông 宗 = Dòng = Dõng 涌 = Giang 江 = Kang = Kênh = Kinh 泾= Linh 泠 = Lối = Lộ 潞 = Lạc 洛= Lạch = =Rạch = Mạch 脈 = Ngách = Ngòi =...